O łamaniu sowieckich szyfrów
Kolejne spotkanie ostrowskiego Klubu Historycznego im. gen. Stefana Grota-Roweckiego odbyło się 14 kwietnia 2014 roku w auli II Liceum Ogólnokształcącego im. Władysława Reymonta w Ostrowie Wielkopolskim. Wykład „Jan Kowalewski – łodzianin, który złamał sowieckie szyfry” wygłosił prof. dr hab. Grzegorz Nowik z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
W spotkaniu wzięło udział ok. 150 osób – w tym Wicestarosta Ostrowski Tomasz Ławniczak, członkowie Klubu “Grota”, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych.
Prof. Grzegorz Nowik przedstawił historię złamania przez Jana Kowalewskiego szyfrów Armii Czerwonej. Polski wywiad, w tym i wywiad radiowy został zorganizowany jeszcze w 1918 r. przez ppłk. Józefa Rybaka, oficera armii austriackiej, którego zastępcą został Karol Bołdeskuł, w czasie I wojny światowej szef radiowywiadu państw centralnych na froncie wschodnim. Do Oddziału II Sztabu Generalnego trafił też porucznik Kowalewski. Pierwszy szyfr złamał na nocnym dyżurze, na którym zastępował kolegę, który miał tego dnia wesele siostry. A złamał ten szyfr używając... grzebienia, w którym wyłamał parę „zębów” i wyszukał powtarzające się słowo „dywizja”. Później major Bołdeskuł ściągnął do współpracy z Kowalewskim również matematyków i radiotechników z Warszawy i Lwowa. W czasie wojny zostało złamanych ok. 100 kluczy oraz rozszyfrowano 3500 depesz.