Pamiętają o Prymasie z Ostrowa

Odbywające się w piątek, 12 lutego 2016 roku uroczystości związane z upamiętnieniem kard. Edmunda Dalbora  (30.10.1869 – 13.02.1926) rozpoczęły się przy tablicy pamiątkowej zlokalizowanej na murach Konkatedry. Kwiaty i znicze złożyli m.in.: Wicewojewoda Wielkopolski Marlena Maląg, ks. biskup Jan Kopiec, Starosta Ostrowski Paweł Rajski, Przewodniczący Rady Powiatu Ostrowskiego Andrzej Leraczyk ks. kanonik Krzysztof Nojman oraz prof. Jerzy Pietrzak.

Głównym punktem uroczystości było spotkanie w auli I Liceum Ogólnokształcącego. Zebranych gości powitał Starosta Ostrowski, natomiast prof. Jerzy Pietrzak wprowadził w tematykę spotkania. W swojej prelekcji prof. Jerzy Pietrzak skupił się na związkach Kard. Edmunda Dalbora z Ostrowem Wielkopolskim, który tutaj się urodził i był absolwentem tutejszego Królewskiego Katolickiego Gimnazjum (obecnie I LO).

- „Kardynał Edmund Dalbor, Pierwszy Prymas Polski Odrodzonej. Na gratulacje, jakie otrzymał od parafii ostrowskiej napisał, że na dowód swego związku z Ostrowem postanowił w swoim herbie zamieścić herb Ostrowa. Tarcza herbowa składała się zatem z trzech elementów zawierających jabłko królewskie z herbu Ostrowa oraz symbole kapituły gnieźnieńskiej i kapituły poznańskiej” – wyjaśnił prof. Jerzy Pietrzak.

Prof. Pietrzak przypomniał, że kard. Dalbor kilkakrotnie odwiedzał Ostrów m.in. w 1923 r. kiedy odbierał w Ratuszu z rąk burmistrza dyplom Honorowego Obywatela Miasta Ostrowa Wielkopolskiego. W 1925 r. natomiast osobiście poświęcił pomnik Kard. Ledóchowskiego, którego pamiętał z czasów dzieciństwa, jak błogosławił wiernym z okna aresztu. Prof. Pietrzak przytoczył również  wspomnienia uczniów gimnazjum z wizytacji duchownego w murach dawnej swojej szkoły oraz zwrócił uwagę, że znajdująca się w ostrowskiej Konkatedrze figura św. Stanisława posiada rysy twarzy Kardynała Dalbora.

Natomiast szczegółowy życiorys oraz drogę duchową na tle ówczesnych wydarzeń historycznych Kard. Dalbora przybliżył w swoim wykładzie gość specjalny - prof. dr hab. ks. biskup Jan Kopiec. Profesor zwyczajny historii Kościoła na Uniwersytecie Opolskim, ordynariusz diecezji gliwickiej, członek Rady Naukowej oraz Rady ds. Kultury i Dziedzictwa Kulturowego Konferencji Episkopatu Polski; autor wielu prac historycznych m.in. edytor „Acta Nuntiaturae Polonie” (pomnikowego wydawnictwa polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie i fundacji Lanckorońskich w Rzymie). Ks. bp. Jan Kopiec podkreślił uwarunkowania rodzinne i społeczne, które ukształtowały postawę życiową Edmunda Dalbora.

- „Atmosfera rodziny przesiąknięta katolickimi treściami, a także narodowościowymi, polskimi sprzyjała uformowaniu młodego człowieka, który był bardzo wrażliwy na wysokie ideały i rozwijający się patriotyzm, a równocześnie posiadał dojrzałość katolickiego mieszkańca Wielkopolski. Ten etos Wielkopolan, ludzi zaradnych jak najbardziej odpowiadał sylwetce Edmunda Dalbora” – mówił ks. bp. Kopiec.

Biskup podkreślił, że jednym z kluczowych momentów w rozwoju duchowym, intelektualnym, społecznym Edmunda Dalbora był okres przygotowania do kapłaństwa - okres studiów rzymskich.

- „Myślę, że studia w seminarium to czas wytężonej pracy nad wypracowaniem swojego charakteru, dojrzałości która będzie przydatna w społeczeństwie. Nie tylko zdobyć zawód, ale zdobyć go dla służenia potem swemu społeczeństwu. Mechanizm, którego nauczył się w Rzymie to nauczyć się być w społeczeństwie takim jakim ono jest. Iść tak do społeczeństwa aby przekonać i pokazać, co jest wartością nieprzemijającą” – mówił ks. bp. Jan Kopiec. – „Z początku wydawało mu się to proste. Kochać Pana Jezusa, kochać wszystko to, co wiąże się z religijną treścią i kochać ludzi, do których się jest posłanym. Temu oczywiście był wierny Edmund Dalbor, ale nie przypuszczał, że życie społeczne i wszystkie jego pochodne, aż do polityki włącznie, przyniosą tyle trudności, z których można powiedzieć, że wywiązał się w sposób niezwykle godny, dostojny, nie naruszając w niczym wielkości tego urzędu, który pełnił i misji, którą wypełniał treścią religijną.”

Prof. ks. bp. Jan Kopiec podkreślił, że Edmund Dalbor bardzo szybko awansował w hierarchii kościoła. W wieku 27 lat otrzymał  nominację na kanclerza Kurii w Poznaniu i prof. prawa kanonicznego w Gnieźnie. Mając 32 lata mianowany został kanonikiem kapituły katedralnej w Poznaniu, a mając zaledwie 46 lat został wyniesiony na najwyższe stanowisko kościoła wielkopolskiego. Przyszło mu pełnić urząd arcybiskupa gnieźnieńskiego i poznańskiego oraz Prymasa Polski w czasach przełomowych dla narodu polskiego.

- „Niezwykłe jest to, jak Prymas Dalbor rozumiał ciągłość dziejów narodu polskiego. W liście pasterskim z 1916 r. zaznaczył, że od chrztu Mieszka I zaczyna się historia kościoła i narodu polskiego. Powiedzieć to sto lat temu, brzmiało zupełnie inaczej niż dziś. Wtedy, kiedy Polski nie było na mapie Europy, a zaborcy byli faktycznymi panami rozdartego narodu i państwa powiedzieć, że z Mieszkiem I zaczęła się historia kościoła i narodu polskiego, to był dowód ogromnej dojrzałości i odwagi” – podkreślił ks. bp. Kopiec.

Pod koniec 1918 roku Polska po 123 latach zaborów miała szansę odzyskać niepodległość i wrócić na mapę Europy. Prymas Dalbor dobrze rozumiał wagę tego wydarzenia i podchodził do niego z właściwą sobie roztropnością.

- „Arcybiskup Dalbor był obrazem i reprezentantem postawy, że arcybiskup gnieźnieński jest Prymasem Polski, Polski zjednoczonej z trzech zaborów. Prymas Polski, któremu w młodym jak na tamte warunki wieku, przyszło mu stanąć na czele kościoła w państwie, które zaczyna się odbudowywać popierał wszelkie sprawy narodowościowe, ale równocześnie przestrzegał przed szerzeniem nienawiści. Chciał aby kościół w zjednoczonej Polsce znalazł takie granice i takie możliwości pracy, które by zapewniły stabilizację i dalsze perspektywy rozwoju. Wiedział, że wypracowanie porządku nie jest możliwe bez wzajemnego zrozumienia, jednolitego kierownictwa i stopniowego realizowania” – zaznaczył na zakończenie ks. bp. Jan Kopiec.

Wykładu wysłuchało liczne audytorium. Wśród zaproszonych gości (oprócz wymienionych wyżej) znaleźli się m.in. Poseł na Sejm RP Tomasz Ławniczak, Zastępca prezydenta Miasta Ostrowa Wielkopolskiego Ewa Matecka, ks. bp. Teofil Wilski oraz przedstawiciele duchowieństwa, dyrektorzy jednostek oświatowych i przedstawiciele Stowarzyszenia Alma Mater Ostroviensis, a także pasjonaci historii, historycy i uczniowie.