Absolutorium udzielone

Przewodniczący zarządu Powiatu, starosta Włodzimierz Jędrzejak przedstawiając wykonanie budżetu w 2008 roku powiedział:

Szanowni Państwo!

Za nami dziesiąty jubileuszowy rok działalności naszej Wspólnoty! Wprowadzona w roku 1998 reforma administracyjna kraju położyła kamień milowy pod budowę trójszczeblowej struktury samorządowej przyczyniając się do kształtowania nowoczesnego społeczeństwa obywatelskiego na wzór działających od lat demokracji zachodnich. Drugą ważną cezurą w minionym dziesięcioleciu stało się członkostwo Polski w Unii Europejskiej. Te dwa doniosłe wydarzenia minionej dekady odcisnęły się bardzo wyraźne na umacnianiu się w naszym państwie postępu w procesie transformacji ustrojowej i wyznaczaniu sobie ambitnych celów pokonania dystansu gospodarczego i społecznego dzielącego nas od krajów zamożnych. Działalność powiatów natomiast upływała pod znakiem dostosowania polityki odpowiednio do etapu rozwoju idei samorządności tego szczebla oraz możliwości realizacji zadań publicznych z udziałem środków unijnych.

Jeszcze przed akcesją do Unii Europejskiej Polska skorzystała ze środków pomocowych w ramach funduszy Phare, SAPARD i ISPA, spośród których dla powiatów dostępne były środki głównie z funduszu SAPARD nakierowanego na modernizację rolnictwa i rozwój obszarów wiejskich oraz w mniejszym stopniu z funduszu Phare, powołanego na długo przed reaktywowaniem powiatów, celem którego było udzielanie wsparcia instytucjonalnego w celu przygotowania Polski do wejścia do Unii Europejskiej.

Powiatowi Ostrowskiemu udało się pozyskać środki z funduszu SAPARD na 3 inwestycje drogowe w łącznej wysokości 1 mln 457 tys. zł. Wejście Polski do Unii Europejskiej w roku 2004 otworzyło nowy front możliwości absorpcji środków pomocowych. W ramach perspektywy finansowej 2004 - 2006 Powiat Ostrowski zakontraktował środki pochodzące z Europejskiego Funduszu Społecznego na projekty mające na celu przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizację rynku pracy w łącznej wysokości 626 tys. zł, na programy stypendialne dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych i studentów w łącznej wysokości 2 mln 965 tys. zł, a także z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na 2 projekty inwestycyjne drogowe w łącznej wysokości 8 mln 014 tys. zł. Niestety wnioskowanie o środki unijne z perspektywy finansowej 2007 - 2013 tak z programów krajowych jak i regionalnych na realizację projektów inwestycyjnych przebiega bardzo opornie z powodu opóźnień Rządu w negocjacjach warunków z Komisją Europejską, na jakich udzielone zostaną dotacje z budżetu Unii Europejskiej. Główną przyczyną nieprzygotowania przez Rząd zasad aplikowania o środki pomocowe w ramach programów operacyjnych jest niedostosowanie na czas polskiego prawa w zakresie ochrony środowiska do wymogów unijnych.

Mimo, że rok ten w zamierzeniach ubiegania się o środki unijne z perspektywy finansowej 2007 - 2013 na tzw. „twarde” projekty był okresem martwym, Powiat Ostrowski kolejny raz udowodnił, że potrafi sięgnąć po inne dodatkowe środki finansowe ze źródeł dostępnych na rynku. Do determinacji w staraniach o pozyskanie dodatkowych środków zmusza zbyt ograniczony i niewystarczający strumień pieniądza wynikający z ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w konfrontacji z bogatą paletą zadań publicznych wynikających z ustawy o samorządzie powiatowym.

Odnosząc się do możliwości budżetowych naszego Samorządu, wypada w tym miejscu raz jeszcze słów kilka poświęcić strukturze dochodów. Przypomnę, że po zmianie zasad finansowania zadań samorządowych wprowadzonych ustawą z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, udział w PIT wzrósł z 1 % do 8,42 % w roku 2004, a od roku 2005 stanowi 10,25 %. Po subwencji oświatowej, ten instrument finansowy budżetu powiatów jest największą pozycją w katalogu dochodów pochodzących z budżetu państwa i jednocześnie największą pozycją w zasobie dochodów własnych powiatów. Wobec planowanej na rok 2008 kwoty 18 mln 021 tys. zł, wykonanie dochodów z tego tytułu ukształtowało się na poziomie prawie 19 mln 988 tys. zł. Zatem już czwarty rok z rzędu w dziesięcioletniej historii powiatów, omawiane wpływy okazały się wyższe od przyjętej prognozy. W kwocie bezwzględnej ponadplanowe wykonanie dochodów z udziału w PIT za 2008 rok opiewa na prawie 2 mln zł, co stanowi 111 % planu, za poprzedni rok ta sama wielkość opiewa na kwotę 1 mln 293 tys. zł stanowiąc 108 % planu, za 2006 rok wielkość ta opiewa na kwotę 480 tys. zł stanowiąc 103% planu oraz za 2005 rok wielkość ta opiewa na kwotę 431 tys. zł stanowiąc 104 % planu. Wyraźna tendencja wzrostowa w ostatnich latach była wynikiem wejścia polskiej gospodarki na ścieżkę rozwoju.

Natomiast wprowadzony ww. ustawą od roku 2004 udział w CIT w wysokości 1,4 %, w roku 2008 wykonany na kwotę 1 mln 085 tys. zł nie tylko nie osiągnął poziomu z roku 2007, który wyniósł 1 mln 529 tys. zł - różnica to 444 tys. zł, ale spadł również poniżej poziomu wykonania w roku 2006, który stanowił wówczas sumę 1 mln 143 tys. zł - różnica to 59 tys. zł. Stosunek procentowy wykonanych udziałów w CIT za rok 2008 do dochodów z tego tytułu w latach 2004 - 2007 kształtuje się następująco: 2008/2004 - 206 %, 2008/2005 - 126 %, 2008/2006 - 95 % oraz 2008/2007 - tylko 71 %.

Mimo, że dochody podatkowe razem wzięte w kwocie bezwzględnej osiągnęły w roku 2008 najwyższy poziom w porównaniu do każdego poprzedniego roku budżetowego stanowiąc łącznie 21 mln 072 tys. zł, podczas gdy w roku 2007 roku kwotę 18 mln 745 tys. zł oraz w roku 2006 kwotę 15 mln 377 tys. zł, to jednak miniony rok w związku z niższym wykonaniem dochodów z CIT stanowił poważny sygnał o zbliżaniu się stagnacji w sferze gospodarczej. Przewidywania ekonomistów i ekspertów rynkowych o nadchodzącej recesji okazują się znajdować potwierdzenie w obserwowanych zjawiskach na rynkach finansowych i gospodarczych. W roku 2008 Polska nie odczuła jeszcze skutków globalnego kryzysu w stopniu, w jakim dały one o sobie znać w innych krajach, jednakże przełom roku 2008/2009 oraz początki roku 2009 w sferze ekonomicznej wyraźnie obarczone są już dekoniunkturą. Kryzys jednocześnie ujawnił w gospodarce narodowej tendencje, które nie są pomyślnym prognostykiem dla kondycji finansowej samorządów. Przyznanie samorządom na mocy ww. ustawy o dochodach j.s.t. większej autonomii finansowej zbiegło się w czasie z okresem rozwoju gospodarczego naszego kraju i w związku z tym wysokich wpływów podatkowych do budżetu państwa. Tym samym samorządy uczestnicząc w procesie dystrybucyjnym wpływów budżetu państwa skorzystały na okresie prosperity otrzymując większe udziały w dochodach podatkowych. Obecne załamanie na rynkach finansowych i w konsekwencji gospodarczych może przyczynić się do radykalnej reorientacji polityki budżetowej prowadzonej przez samorządy. A w sposób najbardziej dotkliwy odczują dekoniunkturę samorządy szczebla powiatowego. Ich sytuacja finansowa przez zbyt silne uzależnienie od PKB, w okresie spowolnienia gospodarczego niemal natychmiast ulega pogorszeniu. Na częściowe złagodzenie niekorzystnych skutków w sferze gospodarczej mogłyby zapewne wpłynąć postawione przez Komisję Europejską środki finansowe z budżetu unijnego. Niestety, wspomniane opóźnienia w harmonizowaniu polskiego prawa z unijnym znacznie wydłużyło w czasie procedury kontraktowania środków pomocowych.

Istotnym składnikiem struktury dochodów własnych są wpływy pochodzące z opłat komunikacyjnych. W roku 2008 stanowiły one kwotę 4 mln 141 tys. zł, podczas, gdy w roku 2007 osiągnęły sumę 3 mln 738 tys. zł, w roku 2006 sumę 4 mln 074 tys. zł, w roku 2005 sumę 6 mln 085 tys. zł oraz w roku 2004 sumę 5 mln 701 tys. zł. W ujęciu procentowym wykonanie dochodów z tego tytułu w 2008 roku stanowi odpowiednio: 111 % dochodów roku 2007, 102 % dochodów roku 2006, 68 % dochodów roku 2005 i 73 % dochodów roku 2004. Na niższe od trzech lat dochody z powyższego źródła, wpływ miał wydany w styczniu 2006 roku przez Trybunał Konstytucyjny wyrok w sprawie niekonstytucyjności opłaty za kartę pojazdu, która zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, przy pierwszej rejestracji pojazdu w kraju wynosiła 500 zł. Nowa opłata w wysokości 75 zł wprowadzona rozporządzeniem Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 28 marca 2006 r. zaczęła obowiązywać od 15 kwietnia 2006 roku. Wpływy z przedmiotowych opłat w latach obowiązywania uchylonego przepisu stanowiły około 50 % dochodów komunikacyjnych. W wykonanych dochodach własnych Powiatu w roku 2008 nie tylko utrzymał się obniżony poziom wpływów z dwu wcześniejszych lat po wejściu w życie nowej wysokości tej opłaty, ale wskutek wystąpień do Starostwa Powiatowego z wnioskami popartymi w wielu przypadkach orzeczeniami sądowymi o zwrot nadpłaty za wydane w okresie od 21 sierpnia 2003 roku do 14 kwietnia 2006 roku karty pojazdu, realizacja roszczeń na rzecz wnioskodawców przyczyniła się do uszczuplenia budżetu Powiatu o kwotę 19.295,60 zł. Wypłacone zwroty w roku 2008 dotyczyły w większości przypadków wniosków, które wpłynęły w grudniu. Jednakże z początkiem roku 2009 wnioski o zwrot nadpłaty zaczęły napływać lawinowo. Do chwili obecnej z budżetu roku 2009 zrealizowane zwroty stanowią kwotę 473 tys. zł, a suma roszczeń wynikająca z wniosków oczekujących na realizację do dnia 28 kwietnia opiewa na kwotę ok. 1 mln 020 tys. zł. Sytuacja ta oraz brak rekompensaty ze strony państwa utraconych dochodów, już na obecnym etapie realizacji tegorocznego budżetu przyczynia się do destabilizacji finansowej, a dalsze zwroty spowodować mogą załamanie finansów Powiatu Ostrowskiego. W okresie obowiązywania podwyższonej opłaty wydanych bowiem zostało około 12.800 kart pojazdu, co w przeliczeniu na potencjalne zwroty stanowi kwotę ok. 5.440.000 zł!

Z kolei przyznane subwencje i dotacje celowe z budżetu państwa stanowiące w dalszym ciągu dominującą pozycję w budżecie Powiatu wynosiły łącznie 70 mln 383 tys. zł stanowiąc w roku 2008 68 % struktury dochodów Powiatu. Niezależnie od udziału procentowego tych dochodów w strukturze dochodów ogółem, ich poziom wyrażony w liczbach bezwzględnych z roku na rok wzrastał: o 6 mln 608 tys. zł w stosunku do roku 2007, o 11 mln 912 tys. zł w stosunku do roku 2006 i o 13 mln 194 tys. zł w stosunku do roku 2005.

Pozostałe wpływy na łączną kwotę 2 mln 041 tys. zł stanowiły w roku 2008 tylko niecałe 2 % struktury dochodów ogółem. Dla porównania podaję, że w latach 2006 i 2007 stanowiły one 8 %, a w roku 2005 5 %. Również znacznemu obniżeniu uległ udział pozostałych wpływów w liczbie bezwzględnej w stosunku do wykonania w trzech ostatnich latach.

Niemniej zauważyć należy, że dzięki aktywności Powiatu, udało się w 2008 roku pozyskać dodatkowe środki budżetowe. Najważniejsze ze źródeł pomocowych to:

- dodatkowa dotacja celowa z budżetu państwa w wysokości 695 tys. zł na potrzeby inwestycyjne związane ze standaryzacją Domu Pomocy Społecznej w Psarach i Ostrowie Wlkp,

- pomoc finansowa z budżetów Gmin na kwotę 772 tys. zł na budowę chodników przy drogach powiatowych,

- dotacja celowa z budżetu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego na modernizację nowej siedziby Zespołu Szkół Muzycznych, w kwocie 100 tys. zł,

- dotacje rozwojowe, o których wspomniałem już na początku, z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w latach 2007 - 2013 na realizację programów aktywizujących rynek pracy i przeciwdziałających bezrobociu, w tym skierowanych do osób niepełnosprawnych, na łączną kwotę 477 tys. zł,

- 2 kredyty termomodernizacyjne w łącznej kwocie 1 mln 316 tys. zł z premią termomodernizacyjną w wysokości 25 % z przeznaczeniem na realizację zadań inwestycyjnych w obiektach: Zespołu Szkół Muzycznych oraz sali gimnastycznej przy Zespole Szkół Usługowych,

- dodatkowe dotacje celowe z budżetu państwa na podstawie podpisanych umów lub porozumień z Ministrem Pracy i Polityki Społecznej, Ministrem Gospodarki oraz Centrum Edukacji Artystycznej na realizację programów pozwalających lepiej wykorzystać potencjał i zasoby Powiatu w realizacji zadań publicznych, w łącznej kwocie 80 tys. zł,

- środki pozyskane z Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji - Agencja Narodowa Programu Socrates oraz Leonardo da Vinci na realizację przez zespoły szkół oraz Starostwo Powiatowe projektów edukacyjnych, w łącznej kwocie 209 tys. zł,

- środki pozyskane z PZU na dofinansowanie zakupu karetki specjalistycznej na potrzeby Szpitala, w kwocie 50 tys. zł,

- dotacje celowe z budżetów Powiatu Kępińskiego i Ostrzeszowskiego na realizację zadania powierzonego w zakresie doradztwa metodycznego, w łącznej kwocie 25 tys. zł.

Pomimo wielu osiągnięć Powiatu Ostrowskiego w sferze działalności publicznej w minionym dziesięcioleciu od czasu reaktywowania powiatów, efektywność prowadzonej polityki jest ograniczona niewystarczalnością środków finansowych postawionych do dyspozycji w stosunku do potrzeb. Nawet jeśli uwzględnić środki pozyskane przez Powiat własnym staraniem ze źródeł zewnętrznych, bilans potrzeb zdecydowanie przewyższa możliwości finansowe Samorządu. Szczególne zastrzeżenia budzi dostępność środków na poprawę infrastruktury drogowej, której stan techniczny wymaga pilnych natychmiastowych nakładów w celu niedopuszczenia do dalszej degradacji. Powołany przez Rząd „Narodowy program przebudowy dróg lokalnych 2008 - 2011”, w ramach którego samorządy szczebla gminnego i powiatowego mogły pierwszy raz w roku 2008 ubiegać się o wsparcie dla lokalnych inwestycji drogowych, jakkolwiek był słuszną ideą, to jednak zasób środków przeznaczony na ten cel był zdecydowanie za mały. W ramach trzyletniego cyklu dofinansowania inwestycji lokalnych Rząd przeznacza kwotę 3 mld zł po 1 mld na każdy rok, przy założeniu, że maksymalna pomoc na jednostkową inwestycję nie może przekroczyć 3 mln zł oraz wielkość środków pochodzących z budżetu samorządowego nie może być niższa niż 50 % nakładów ogółem. Powiat Ostrowski mimo uzyskania wysokiej oceny punkowej swoich 2 wniosków o dofinansowanie inwestycji drogowych, niestety nie otrzymał dotacji. Tymczasem stopień dewastacji nawierzchni oraz bardzo skromne środki, jakie samorządy mogą samodzielnie przeznaczyć na odtworzenie oraz budowę nowych dróg czynią problem z infrastrukturą drogową z roku na rok bardziej palącym. Już nie wystarczy traktowanie tej sfery działalności publicznej przez samorządy za priorytetową - bo to ma miejsce od lat - ale konieczne i niezwłoczne jest poszukiwanie rozwiązań systemowych na szczeblu centralnym! Stan dróg w naszym kraju - szczególnie tych lokalnych czyni nas państwem zaściankowym nienadążającym za rozwojem cywilizacyjnym Europy.

A tymczasem rosnące w Powiecie Ostrowskim z roku na rok w szybkim tempie nakłady na bieżące utrzymanie dróg pozwalają jedynie na sprostanie najpilniejszym potrzebom w tym zakresie. Rok 2008 pod względem nakładów na drogownictwo nie uwzględniając inwestycji, był rokiem rekordowym. Koszty bieżącego utrzymania dróg, w tym akcji zimowej i pozimowej były najwyższe z dotychczasowych, wyniosły bowiem 5 mln 343 tys. zł. Dla porównania podaję wysokość nakładów w latach poprzednich, i tak: w roku 2007 wyniosły one 4 mln 677 tys. zł, w roku 2006 - 4 mln 99 tys. zł, w roku 2005 - 3 mln 445 tys. zł.

Jak w każdym roku tak i w 2008 część wydatków budżetowych stanowiły nakłady na inwestycje. Łącznie nakłady te wyniosły 12 mln 625 tys. zł stanowiąc 11,6 % wydatków ogółem. Największe środki tj. w wysokości 3 mln 298 tys. zł przeznaczone zostały na inwestycje termomodernizacyjne, które stały się dla Powiatu jednym z zadań priorytetowych. Dzięki ogromnemu wysiłkowi finansowemu Powiatu w roku 2008 oddany został do użytku obiekt przy ul. Słowackiego 1 w Ostrowie Wlkp na potrzeby nowej siedziby Zespołu Szkół Muzycznych. Koszt przebudowy i termomodernizacji obiektu wyniósł łącznie 2 mln 939 tys. zł. Do wykonania pozostały jeszcze drogi dojazdowe i parkingi. Drugim obiektem oświatowym, poddanym w ostatnim czasie gruntownej modernizacji wraz termomodernizacją jest sala gimnastyczna przy Zespole Szkół Usługowych w Ostrowie Wlkp, który 2 tygodnie temu został już oddany do użytku. Łączny koszt inwestycji wyniósł 1 mln 486 tys. zł. Przy tej okazji przypomnę, że trzy duże obiekty oświatowe w naszym Powiecie od kilku już lat mają za sobą kompleksową termomodernizację. Należą do nich: II Liceum Ogólnokształcące, Zespół Szkół Ogólnokształcących wraz z krytą pływalnią oraz IV Liceum Ogólnokształcące.

Na drugiej pozycji - biorąc pod uwagę wielkość nakładów budżetowych na inwestycje - znalazły się inwestycje mające na celu poprawę infrastruktury drogowej. Wydatki te stanowiły w roku 2008 sumę 2 mln 745 tys. zł. Natomiast w całej dziesięcioletniej historii działalności naszego Samorządu, wydatki inwestycyjne na drogach wyniosły 28 mln 793 tys. zł i mimo robiącej wrażenie sumy, zadowalający stan techniczny i użytkowy osiągnął zaledwie kilkunastoprocentowy odsetek sieci dróg na terenie należącym do Powiatu!

Stałą pozycją wydatków inwestycyjnych są nakłady na ostrowski Szpital, które w roku 2008 wyniosły łącznie 2 mln 255 tys. zł. Dzięki wsparciu środkami z budżetu Powiatu, w ostatnim czasie w Szpitalu mógł zostać oddany do użytku gruntownie zmodernizowany nowoczesny Blok Położniczy. Do dokończenia pozostają jedynie roboty budowlano-montażowe na łączniku z Blokiem Łóżkowym. Nakłady na Oddział Położniczy z budżetu naszego Samorządu na przestrzeni kilku ostatnich lat stanowią łącznie kwotę 4 mln 750 tys. zł. Nie sposób też pominąć rozmiarów pomocy finansowej z naszego budżetu w ostatnich latach na adaptację pomieszczeń na potrzeby SOR oraz wykonanie termomodernizacji wszystkich obiektów szpitalnych. Łącznie wydatki te sięgnęły kwoty prawie 4 mln zł.

Wielkość środków pomocowych na zadania remontowo-inwestycyjne oraz zakup nowoczesnego sprzętu medycznego na potrzeby Szpitala w okresie od rozpoczęcia działalności Powiatu do końca roku 2008 wyniosły niebagatelną sumę 13 mln 227 tys. Wciąż jednak potrzeby Szpitala są dalekie od możliwości ich zaspokojenia. Podnoszone standardy leczenia, postęp technologiczny w dziedzinach medycznych, konieczność ustawicznego unowocześniania i wymiany sprzętu na posiadający wymagane parametry i spełniający wyrafinowane normy sprawia, że dynamika wydatków budżetowych w ochronie zdrowia od lat zajmuje wysoką lokatę w priorytetach inwestycyjnych Powiatu.

Istotną pozycję w wydatkach inwestycyjnych Powiatu stanowią nakłady na kontynuację standaryzacji Domu Pomocy Społecznej w Psarach. Ujęte w Wieloletnim Planie Inwestycyjnym zadania mające na celu doprowadzenie do zgodności standardów Domu z obowiązującymi normami w zakresie świadczonych usług bytowych w prowadzonych placówkach opiekuńczych tego typu, ze względu na szeroki i kosztowny zakres, stanowiły dla naszego Samorządu niemałe wyzwanie. Na przestrzeni kilku ostatnich lat środki przeznaczone na ten cel wyniosły 5 mln 235 tys. zł, z czego na rok 2008 przypadło 1 mln 500 tys. zł. Dziś z dumą możemy powiedzieć, że kompleks obiektów w Psarach jest na dniach gotowy do odbioru pod kątem spełniania wymaganego standardu.

W programie przedsięwzięć inwestycyjnych, które udało się już zakończyć jest również modernizacja budynku przy ul. Wolności 29 a w Ostrowie Wlkp mająca na celu dostosowanie do potrzeb Powiatowego Urzędu Pracy. Koszt tego zadania zamknął się w kwocie 864 tys. zł, a nowa siedziba Jednostki została oddana do użytku w marcu br.

Drodzy Samorządowcy! Dziesięcioletni okres działalności Powiatu skłania do refleksji i pokory. Z jednej strony widzimy dookoła rezultaty ogromnego wysiłku, jaki nasz Samorząd włożył w rozwój swojej lokalnej ojczyzny. Powiat nabiera coraz większej pewności siebie stanowiącej skutek zakorzeniania się w nowym systemie podziału terytorialnego kraju. Mamy określone cele misji publicznej, potrafimy definiować instrumenty realizacji tych celów, jesteśmy inicjatywni i kreatywni w formułach wykonywanych zadań, a także w wychodzeniu poza ich ustalony kanon, wykazujemy się również zdolnościami do nawiązywania współpracy z różnymi partnerami, w tym zagranicznymi.

Z drugiej strony widzimy jednak ogrom potrzeb wynikający nie tylko z zaniedbań przez całe dziesięciolecia w dziedzinach przejętych po reformie administracyjnej przez powiaty, ale ogrom potrzeb wynikający także z postępu cywilizacyjnego i rozwoju demokracji lokalnej. Stawia to Powiat na długie jeszcze lata przed bardzo poważnymi wyzwaniami.

Dziś jednak, mając na uwadze osiągnięcia, jakie nasza Wspólnota ma na swoim koncie w swojej krótkiej historii, pragnę z tego miejsca - Wszystkim, którzy w jakimkolwiek stopniu przyczynili się do efektów działalności naszego Samorządu, złożyć serdeczne podziękowania.